Abstract:
Kajian ini dijalankan untuk menganalisis sejauh mana peranan serta
sumbangan ulama dalam arus sosiopolitik di Terengganu sepanjang tahun
1909 sehingga 1961. Kajian ini menggunakan pendekatan sejarah
(historiografi) dengan dokumen arkib sebagai sumber pertama serta disokong
sumber kepustakaan serta temu bual. Justeru penulisan secara deskriptif
mengenai sosiopolitik Terengganu digarapkan berdasarkan teori The Clash of
Fundamentalism oleh Tariq Ali yang berkait rapat berlakunya pertembungan
prinsip antara penduduk Melayu-Islam dengan Barat-Sekular yang dibawa
British. Justeru aksi timbal balas antara pihak kolonial dengan ulama yang
mempelopori perjuangan telah membawa kepada kepada kebangkitan sama
ada dalam dua bentuk iaitu perjuangan berbentuk penentangan atau
berbentuk berdiplomasi. Perjuangan ulama berbentuk penentangan dipelopori
oleh Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong manakala perjuangan
berdiplomasi terbahagi kepada beberapa tahap iaitu penyertaan dalam
kerajaan, penubuhan institusi pendidikan seperti pondok dan madrasah,
penubuhan persatuan dan seterusnya organisai politik kepartian. Beberapa ulama yang yang kukuh dengan nilai Islamiyyah-Melayuwiyyah diperjuangkan ulama seperti Sultan Zainal Abidin III, Tok Ku Paloh, Haji Muhammad dan Haji
Omar di Besut, Haji Abbas di Besut dan Kuala Nerus, Tok Faqih di Hulu
Terengganu dan Haji Bidin di Dungun. Dalam pada itu penyertaan ulama
dalam beberapa pertubuhan seperti Sarekat Islam Terengganu, Kesatuan
Melayu Muda (KMM), Parti Kebangsaan Melayu Malaya (PKMM) dan Perkasa
adalah manifestasi daripada seruan ulama sebelumnya. Dalam pada itu dua
parti politik dominan dalam kalangan penduduk Melayu Terengganu
digarapkan melalui kajian ini ialah Umno dan PAS iaitu kemuncak kepada
perjuangan politik tahap modenisme. Berdasarkan hasil kajian, bahawa
keterlibatan ulama Terengganu dalam arus sosiopolitik Terengganu semenjak
1909 berjaya mempertahankan nilai Islamiyyah-Melayuwiyyah sehingga ke
dekad-dekad seterusnya.
